روف گاردن چیست؟
روف گاردن (Roof Garden) یا بام سبز به فضای سبز پشت بام در ساختمان گفته میشود. در پاسخ به سوال روف گاردن در ساختمان چیست بهتر است نگاهی به تاریخچه آن در ایران بیاندازیم. باید بگوییم ایده ایجاد باغچه روی سقف را نخستین بار ایرانیان در 2500 سال پیش بر روی بام زیگورات‌ها اجرا کردند. علاوه بر این، 600 سال قبل از میلاد مسیح، بابلی‌ها باغ‌های سبز را ساخته بودند. این باغ‌ها متشکل از فضاهای سبزی بود که روی بام‌های چند ساختمان قرار داشتند.
جنبش بام سبز با مفهوم جدید و امروزی خود در دهه 60 میلادی مورد توجه دوستداران محیط زیست قرار گرفت. در کشورهای سردسیر مانند اسکاندیناوی و سوئیس، کاشت گیاه بر روی بام‌ها یک روش ساختمان‌سازی مرسوم بود و به دلیل قابلیت عایقی که لایه‌های خاک و گیاهان داشتند، ساختمانها را گرم نگه داشته و جلوی نفوذ گرمای بیرون داخل به بیرون را می‌گرفت.
از قرن هجدهم به بعد نیز نمونه‌های پراکنده‌ای از احداث باغ بام را در کشورهای مختلف شاهد بوده‌ایم.
انواع روف گاردن
به دلیل متراکم بودن مناظر شهری و فضای سبز کم، بام سبز این فرصت را فراهم می‌کند تا باغی مشرف به شهر داشته باشید و از چشم‌انداز زیبای آن لذت ببرید. انواع روف گاردن بر اساس سیستم اجرایی در 4 دسته زیر جای می‌گیرند:
بام سبز فشرده (Intensive)
طراحی متراکم، متمرکز یا همان فشرده بام سبز، شبیه به محوطه‌های روی سطح زمین است. اجزای اصلی این نوع طراحی‌ها را نیمکت‌ها، زمین‌های بازی و حتی استخرها تشکیل می‌دهند و پوشش گیاهی آن شامل درختچه‌ها و بوته‌هایی است که روی سطح زمین قابل کشت هستند. به همین دلیل نگهداری، آبیاری و دیگر مراقبت‌های آن شبیه به فضاهای سبز روی سطح زمین است و به دلیل وزن سنگین باید روی بام‌هایی بنا شود که ساختمان آن‌ها ظرفیت بار بیشتری دارند.
بام سبز گسترده (Extensive)
یکی دیگر از انواع مدل روف گاردن، نوع گسترده بوده و مختص فضاهایی است که ظرفیت تحمل بار پایینی دارند. این نوع باغ در پشت بام، تاسیسات، نگهداری و هزینه کمتری را شامل میشود. بستر کاشت بام سبز گسترده بین 5 تا 15 سانتی‌متر است؛ به همین دلیل بسیار سبک است و فشار خیلی کمی را به ساختمان وارد می‌کند.
نیاز به نگهداری این نوع بام بسیار کم و آبیاری آن نیز بسته به نوع آب و هوا، ناچیز است. نوع پوشش گیاهی آن نیز به چمن‌ها، گونه‌های سدوم، خزه، گیاهان علفی دائم، سالانه و دیگر گیاهان دارای ریشه‌های کوتاه و مقاوم در برابر خشکسالی محدود میشود.
بام سبز نیمه فشرده (Semi-Intensive)
این نوع بام سبز، چیزی بین گسترده و فشرده است که لایه‌های زهکشی، خاک و همچنین گونه‌های گیاهی متنوع‌تری نسبت به بام گسترده دارد. عمق لایه‌های این نوع روف گاردن حداکثر 25-12 سانتی‌متر و وزن آن بین 200-120 کیلوگرم بر مترمربع است. علاوه بر این، در مقایسه با بام سبز گسترده به نگهداری بیشتر، هزینه بالاتر و همچنین وزن بیشتری نیاز دارد. از نظر پوشش گیاهی نیز، گراس های متنوع، علفی‌های چند ساله و بوته‌هایی همچون اسطوخودوس می‌توانند کاشته شوند.
بام سبز مدولار یا پرتابل
نوع دیگری از روف گاردن پشت بام، سیستم مدولار، پرتابل یا همان جعبه گیاه است که بدون نیاز داشتن به زیرساخت، قابلیت اجرا روی هر بام، بالکن یا هر فضای سبزی را دارد. درواقع میتوان گفت این نوع باغ بام، قطعات از پیش ساخته شده‌ای با پوشش گیاهی متنوع و از قبل کاشته شده است.
در این مدل، گیاهان مختلف در جعبه‌های مخصوصی کشت و نگهداری می‌شوند. امروزه کاشت گیاه در سیستم مدولار بسیار رایج است؛ زیرا می‌تواند از مشکلات و هزینه‌های زیاد ایجاد بام‌های ضد آب بکاهد. علاوه بر این، مهمترین ویژگی چنین روشی این است که نه تنها رشد پایدار گیاه را فراهم می‌کند، بلکه وزن کم و قابلیت جابجایی آسانی دارد.
مزایای روف گاردن برای ساختمان چیست؟
مهمترین مزایای بام سبز شامل موارد زیر می‌شوند:
- سازگار با محیط زیست: یکی از اصلی‌ترین مزایایی که بسیاری از افراد بام سبز را انتخاب می‌کنند، داشتن بام سبزی برای محیط زیست خوب است؛ زیرا گیاهان موجود در باغ بام اکسیژن تولید می‌کنند و میزان دی‌اکسید کربن موجود در هوا را کاهش می‌دهند. این موجودات سبز می‌توانند حدود 85 درصد از ذرات معلق موجود در هوا را به دام بیندازند.
- عایق حرارتی و کاهش مصرف انرژی: لایه‌های مختلفی که برای ساخت بام سبز به کار می‌رود، می‌توانند به عنوان یک عایق حرارتی خوب برای خانه یا ساختمان شما عمل کنند. چنین کاری باعث میشود در هزینه‌های انرژی صرفه‌جویی کنید و محیط زندگی‌تان تابستان‌ها خنک و زمستان‌ها گرم باشد.
- افزایش ارزش ملک: باغ بام ارزش ملک را به طرز قابل توجهی افزایش می‌دهد. این باغ در پشت بام یکی از امکانات رفاهی ارزشمند در املاک محسوب میشود که ارزش ساختمان را بالا می‌برد.
- افزایش دوام ساختمان: یکی دیگر از مهمترین مزایای روف گاردن این است که از طریق محافظت از پوشش زیرین سقف، باعث میشود عمر عایق‌بندی آن تا 200 درصد افزایش پیدا کند. درواقع میتوان گفت بام سبز می‌تواند از غشای سقف در برابر تغییرات اقلیمی و همچنین خطرات فیزیکی محافظت کند.
معایب و چالش‌های روف گاردن
از مهمترین معایب و چالش‌های باغ بام میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه‌های اجرایی بالا: هزینه اجرا و نگهداری روف گاردن معمولا بسیار بالا است. مواردی همچون سیستم‌های آبیاری، عایق‌بندی، سیستم‌های رطوبتی، سازه‌های پشتیبان و بسیاری از موارد دیگر می‌توانند هزینه ساخت و نگهداری بام سبز را افزایش دهند.
- نیاز به نگهداری و مراقبت مستمر: بام سبزها نیاز به مراقبت و نگهداری دارند و گیاهان باید به طور منظم آبیاری و تغذیه شوند. صرف زمان، تلاش و دانش مربوط به باغبانی می‌تواند برای بسیاری از افراد چالش‌برانگیز باشد.
- مدیریت آب: مدیریت آب در این محوطه‌ها با چالش‌هایی همراه است. نیاز به یک سیستم آبیاری مناسب و همچنین کنترل منابع آب می‌تواند پیچیدگی‌هایی را در مدیریت آب برای حفظ گیاهان و جلوگیری از نشت آب به ساختمان ایجاد کند.
اجزای اصلی روف گاردن
بعد از اینکه تصمیم به اجرای بام سبز گرفتید، باید به اجزای اصلی آن توجه ویژه‌ای داشته باشید. این اجزا از المان‌ها و تجهیزاتی همچون آلاچیق، استخر، مبل و غیره تشکیل شده است. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین اجزا خواهیم پرداخت:
- پوشش گیاهی: مهمترین هدف از طراحی و ساخت بام سبز، پوشش گیاهی است که در صورت مناسب بودن با محیط و اقلیم، مهمترین هدف میسر شده است. اینکه کدام نوع پوشش گیاهی را انتخاب کنید، به عمق خاک، نوع خاک، محیط و اقلیم، شرایط نگهداری و نوع آبیاری بستگی دارد.
- عایق‌بندی: یکی دیگر از اجزا، عایق‌بندی مناسب است که می‌تواند شامل استفاده از موادی همچون ممبران های پلیمری، بیتومن و ورق‌های آلومینیومی یا فولادی ضدزنگ باشد.
- سازه‌ها و زیرسازی: سازه‌ها و زیرسازی بام سبز باید به گونه‌ای باشد که بتواند بارهای اضافی ناشی از آب، خاک و گیاهان را تحمل کند. استفاده از سازه‌های فلزی، چوبی و همچنین سیستم‌های پشتیبانی مانند پرچین‌ها، پابرجاها و غیره رایج است.
- سیستم آبیاری: سیستم آبیاری می‌تواند شامل خطوط آبیاری قطره‌ای، سیستم‌های اسپرینکلر، سیستم‌های آبیاری زیرسطحی و غیره باشد. چنین سیستم‌هایی باید بتوانند آب مناسب گیاهان را تامین کنند.
- مبلمان و صندلی‌ها: برای استراحت و نشستن باید از مبلمان و صندلی استفاده شود. این وسایل علاوه بر کاربردی بودن، جنبه تزئینی نیز دارند و باعث زیباتر کردن فضای روف گاردن می‌شوند.
- نورپردازی: استفاده از نورپردازی مناسب باعث زیباتر شدن باغ بام میشود و امکان استفاده از آن در طول شب را نیز فراهم می‌کند. علاوه بر این، نور می‌تواند باعث برجسته کردن معماری و گیاهان شود و احساس رمانتیکی را به فضا اضافه کند.
مراحل طراحی و اجرای باغ بام
- بررسی و تجزیه و تحلیل: در ابتدای کار معماران باید مواردی همچون جزئیات ساختمان، قدرت تحمل سازه و همچنین محدودیت‌های موجود را بررسی کنند. علاوه بر این، شرایط آب و هوایی، جهت نور و باد نیز باید بررسی شود.
- طراحی و برنامه‌ریزی: در این مرحله طراحان باید فضای سبز مورد نظر را روی سقف ساختمان طراحی کنند. این فرآیند می‌تواند شامل انتخاب گیاهان مناسب و موقعیت قرارگیری المان‌های مختلفی همچون گل، آبنما، درخت، چمن و غیره باشد.
- سیستم آبیاری: سیستم‌های آبیاری که برای باغ بام استفاده می‌شوند، باید بتوانند به طور اتوماتیک آب مورد نیاز گیاهان را تامین کنند.
- زیرساخت: در این مرحله نوبت به طراحی زیرساخت‌هایی مانند سیستم‌های آبیاری، سیستم‌های زهکشی، سیستم‌های نورپردازی و سیستم‌های الکتریکی می‌رسد.
- انتخاب متریال مناسب: در این مرحله از اجرای روف گاردن باید از متریالی استفاده شود که در برابر عوامل محیطی مختلف مانند آب، نور خورشید و غیره، دوام و مقاومت بالایی داشته باشند. علاوه بر این، باید موارد دیگری همچون مسیرهای پیاده‌روی، مبلمان و غیره نیز انتخاب شوند.
- اجرا و نگهداری: بعد از اتمام طراحی، نوبت به اجرای فضای سبز روی سقف می‌رسد. در این مرحله باید سیستم‌های آبیاری نصب شوند، لایه‌های ضد نفوذ ایجاد شوند، گیاهان کاشته شوند و دیگر مراحل مطابق با طراحی پیش برود.
نگهداری و مراقبت از بام سبز ساختمان
اگر تصمیم به ایجادگاردن روف دارید باید بدانید که به منظور افزایش طول عمر و دوام آن لازم است یک سری اصول و نکات مهم رعایت شوند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت:
نگهداری از گیاهان
- آبیاری منظم گیاهان
- دادن مکمل مناسب به گیاهان به دلیل رشد بهتر آن‌ها
- هرس منظم گیاهان برای حفظ ظاهر و زیبایی روف گاردن
- جلوگیری از نفوذ حشرات موذی
نگهداری از ایزولاسیون
- بررسی و تعمیر دوره‌ای ایزولاسیون سقف و همچنین دیوارهای روف گاردن به جهت جلوگیری از نشت آب و حفظ دما
- استفاده از مواد ایزولاسیون مناسب و همچنین مقاوم در برابر شرایط نامساعد آب و هوایی
نگهداری تجهیزات و سازه‌ها
- بررسی و تعمیر دوره‌ای سازه‌ها به جهت جلوگیری از نشت آب و خرابی ساختمان
- بررسی و تعمیر دوره‌ای سیستم زهکشی به جهت جلوگیری از آبرسانی نامناسب
- بررسی و تعمیر دوره‌ای سیستم‌های الکتریکی و مکانیکی
نگهداری از خاک
- بهبود کیفیت خاک به کمک کودهای طبیعی و آلی
- استفاده از پوشش گیاهی و مواد آلی به منظور جلوگیری از فرسایش خاک
تفاوت پنت هاوس و روف گاردن پشت بام
در مورد فرق پنت هاوس و روف گاردن باید بگوییم به دلیل اینکه هم پنت هاوس و هم بام های سبز در ارتفاع بالاتری از سطح زمین قرار گرفته‌اند، اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند. درواقع میتوان گفت باغ بام همان فضای سرسبز روی سقف یک ساختمان یا برج است که برای استراحت، تفریح و نزدیکی با طبیعت ساخته شده است. این در حالی است که پنت هاوس به آخرین طبقه از یک برج یا ساختمان بلند گفته میشود که بسیار لوکس و لاکچری است. پنت هاوس‌ها اغلب از امکانات خصوصی بسیاری همچون استخر، تراس و گلخانه بهره می‌برند.
سخن آخر
گیاهان نقش بسیار مهمی را در کاهش میزان آلودگی‌ها ایفا می‌کنند، به همین دلیل میتوان در شهرهای پرجمعیت که میزان آلودگی بالاست، برای پاکسازی هوا، سقف خانه‌ها را به صورت روف گاردن طراحی کرد. این بام سبز علاوه بر اینکه باعث پاکسازی هوای آلوده میشود، نقش بسزایی هم در زیبایی معماری شهری دارد. به‌طورکلی میتوان گفت در حال حاضر خانه‌ها، برجها و ساختمان‌های زیادی به سمت ساخت آن روی آورده‌اند و از این طریق می‌خواهند سازه ساختمانشان را زیباتر از قبل کنند. به همین دلیل با اجرای یک بام سبز درست و اصولی میتوان طبیعت را به زندگی شلوغ شهری برگرداند و به بهتر شدن جلوه شهر و همچنین کاهش آلودگی کمک شایانی کرد.
سوالات متداول
روف گاردن چیه؟
روف گاردن (گاردن روف) یا بام سبز به فضای سبزی گفته میشود که در پشت بام برجها یا ساختمانها ایجاد میشود.
فرق پنت هاوس و روف گاردن چیست؟
پنت هاوس یک واحد لوکس و قابل سکونت است که تجهیزات رفاهی مختلفی همچون استخر، تراس و غیره را در خودش جای داده است. این در حالی است که بام سبز تنها شامل فضای سبز میشود.
چه گیاهانی برای باغ بام مناسب هستند؟
ازجمله گیاهان مناسب باغ بام میتوان به گلهای چمنی و پوششی، سبزیجات خوراکی و گلدانهای میوهای، گلهای پاییزی، گلهای آپارتمانی و گلهای خزهای اشاره کرد.
مزایایی نصب روف گاردن برای ساختمان چیست؟
از مهمترین مزایای باغ بام میتوان به تولید اکسیژن بیشتر، ایجاد فضای سبز، عایق حرارتی و صوتی و افزایش ارزش ملک اشاره کرد.
مشاوره خرید یا سرمایه‌گذاری
شماره تماس خود را وارد کنید، کارشناسان ما در سریع‌ترین زمـــان با شما تمــاس خواهنـد گرفت.
دیدگاهتان را بنویسید